Treurnis der herkenning…
Je komt ze steeds opnieuw tegen: cultuurbarbaren. Droogstoppels. Lieden die, altijd te onpas en altijd uit deerniswekkende onwetendheid, beweren dat kunst maar onzin is.
In de Max Havelaar van Multatuli, voor het eerst verschenen op 15 mei 1860, nu dus 160 jaar geleden, ontmoeten we dit kleurloze en alleen op eigenbelang gerichte personage in de persoon van Batavus Droogstoppel, ‘makelaar in koffie, Lauriergracht no. 37’. Multatuli, beroemd en bij sommigen (jawel: de droogstoppels) berucht vanwege zijn vlijmscherpe pen, ontleedde deze karakterafwijking zoals niemand hem dat nadoet.
In de jaren ’30 van de vorige eeuw zou een nazi beweerd hebben dat hij zijn pistool trok als hij het woord cultuur hoorde. Of dit letterlijk zó gezegd is of niet, doet er niet toe: het gaat niet om de letter maar om de geest, om de sfeer waarin, de mentaliteit waarmee, en de ideologie van waaruit dergelijke braakgeluiden als derrie uit een overvolle beerput oprispen. De beruchte boekverbrandingen (Entartete Kunst) waren dan ook de ultieme consequentie die daaruit vloeiden. De beroemde Duitse dichter Heinrich Heine (1797-1856) voorspelde al dat waar boeken verbrand worden, spoedig mensen zouden volgen… Zes miljoen keer is die voorspelling uitgekomen. Gelukkig hebben die barbaarse nazi’s niet meer de macht, al steken ze af en toe nog wel hun nek uit zodat we hun lege hoofden (nou ja, holle vaten gevuld met mensenhaat) kunnen zien en hun gebral moeten aanhoren.
In deze corona-crisistijd komen we de ‘beschaafde’ droogstoppels a la Multatuli ook weer tegen: geest- en humorloze types die vinden dat kunst en cultuur maar bijzaak zijn, een ‘linkse hobby’ waarop we best kunnen, nee: moeten bezuinigen. Dat laatste is vrij recent dan ook gebeurd – botte hersens, botte bijl. Weliswaar was er, gelukkig niet alleen onder kunstenaars en cultuurwerkers, flink maar helaas vergeefs verzet. Bedenk dat er maar liefst 300.000 mensen in de cultuursector werkzaam zijn en een mens zonder cultuur een redeloos wezen is…
Tot mijn verrassing kwam ik zojuist een welhaast multatuliaanse droogstoppel tegen in een dikke pil van 620 bladzijden, “Spaans vuur” van Wouter van Mastricht (met één a) – een historische roman die zich afspeelt in het jaar 1635. Hubert, sergeant in het leger van Frederik Hendrik dat Maastricht in 1632 bevrijd had van de Spaanse bezetter, zou trouwen met de dochter van een rijke wijnhandelaar, “een van de rijkste en invloedrijkste inwoners van Maastricht”. De sergeant, een eenvoudige boerenzoon, had een schilderij in zijn woonkamer hangen (een erfstuk van zijn moeder) en de aanstaande schoonvader woordkotste: “’Mijn god, dat schilderij, een herder en herderinnetje, fluit blazend en in ledigheid hun tijd doorbrengend, hoe verzinnen ze het! Altijd al een hekel aan gehad. Aan kunst. Geef mij maar iets nuttigs, vind je niet?’ Hij lachte bulderend.”
Kunst. Cultuur. Schilderkunst. Beeldende kunst. Schilderijen. Tekeningen. Gouaches. Beelden. Musea. Tentoonstellingen. Galerieën. Fotografie. Cabaret. Poëzie. Toneel. Literatuur. Boeken. Romans. Geschiedenis. Muziek. Dans. Ballet. Symfonieorkesten. Opera. Operette. Popmuziek. Luisterliedjes. Chansons. Allemaal linkse hobby’s…
Jan Bontje, 21 april 2020.
